Τυπικές μορφές χειροτεχνίας στην περιοχή μας ήταν η αγγειοπλαστική, η υφαντική, η λυγαριά, το κέντημα, το χαρτομάντιλο και η ξυλογλυπτική. Όσοι κατασκεύαζαν ορισμένα είδη τα πωλούσαν συνήθως στις αγορές. Ωστόσο, ορισμένες χειροτεχνίες ασκούνταν σχεδόν από όλους (π.χ. το κέντημα ή το χαρτομάντιλο).
Οι αγγειοπλάστες δημιουργούσαν σε παραδοσιακούς τροχούς αγγειοπλαστικής, που κινούνταν με τα πόδια. Τα εδάφη αυτά είναι πλούσια σε πηλό, οπότε ήταν η πιο δημοφιλής πρώτη ύλη για την κατασκευή των αγγείων που ήταν απαραίτητα για τα σπίτια. Γλάστρες, κανάτες, κύπελλα, μπολ και άλλα αγγεία κατασκευάζονταν από πηλό. Χαρακτηριστικά είναι τα “ντουβάκια”, διπλά αγγεία με λαβές, στα οποία τα κορίτσια μετέφεραν φαγητό στους άνδρες που δούλευαν στα χωράφια (συνήθως πατάτες ή φαγόπυρο στο ένα δοχείο και πηγμένο γάλα στο άλλο). Εκτός από τα πήλινα αγγεία, κατασκευάζονταν επίσης σφυρίχτρες σε σχήμα πουλιού. Γέμιζαν με νερό και έπαιζαν απλές μελωδίες. Κάθε αγγειοπλάστης είχε ένα καμίνι στο οποίο έψηνε τα προϊόντα του.
Η ύφανση γινόταν αρχικά σε κάθε σπίτι, αλλά αργότερα κάποιες οικογένειες ειδικεύτηκαν σε αυτή τη χειροτεχνία και πωλούσαν τα υλικά που παρήγαγαν. Υφαντό ήταν το λινό, το οποίο χρησιμοποιούνταν για το ράψιμο των περισσότερων ρούχων. Τα πιο χαρακτηριστικά, επειδή και τα πιο διακοσμητικά, είναι τα υφαντά pojas – πολύχρωμες, συνήθως κυρίως κόκκινες, φαρδιές ζώνες για τους άνδρες. Το μήκος τους εξαρτιόταν από τον πλούτο του χρήστη και οι μεγαλύτερες από αυτές είχαν μήκος 4 μέτρα.
Οι οικογένειες που ασχολούνταν με τη λυγαριά καλλιεργούσαν και στη συνέχεια συνέλεγαν και επεξεργάζονταν τα κλαδιά της λυγαριάς ανάλογα. Όπως και η αγγειοπλαστική, η λυγαριά ήταν ανδρικό επάγγελμα, οπότε η ίδια η διαδικασία της ύφανσης γινόταν από άνδρες. Κυρίως έπλεκαν καλάθια διαφόρων μεγεθών – τόσο με λαβές για τη μεταφορά όσο και με καπάκια για την αποθήκευση ξηρών προϊόντων. Αργότερα, η λυγαριά χρησιμοποιήθηκε επίσης για την κατασκευή καροτσιών, καρεκλών και τραπεζιών. Ωστόσο, αυτά ήταν πολύ πιο ακριβά από τα ξύλινα προϊόντα, γι’ αυτό και χρησιμοποιούνταν συχνότερα ως εξοπλισμός κήπου σε αρχοντικά.
Μόνο οι γυναίκες ασχολούνταν με το κέντημα, σχεδόν σε κάθε νοικοκυριό. Χρησιμοποιούνταν για τη διακόσμηση εορταστικών ενδυμάτων – ανδρικών και γυναικείων πουκάμισων, παντελονιών και γιλέκων. Επίσης, κεντούσαν τα λεγόμενα οικιακά λευκά είδη – τραπεζομάντιλα, σερβιέτες και πετσέτες (τα οποία χρησιμοποιούνταν για τη διακόσμηση ιερών εικόνων). Η ποσότητα και ο πλούτος των κεντημάτων ήταν ένδειξη του πλούτου μιας οικογένειας – αφενός μπορούσαν να αγοράσουν μεγάλη ποσότητα χρωματιστής κλωστής, αφετέρου είχαν τον χρόνο να δημιουργήσουν εκτεταμένα κεντήματα. Το κέντημα με σταυροβελονιά1 ήταν το πιο τυπικό στα εδάφη μας, αλλά η επιρροή από τα δυτικά εδάφη είναι επίσης ορατή και μερικές φορές εμφανίζεται το επίπεδο κέντημα.
Η κατασκευή στυπόχαρτου συνίστατο στην κατασκευή λουλουδιών από στυπόχαρτο και συνήθως περιλάμβανε εορταστικές διακοσμήσεις – για παράδειγμα τον πασχαλινό φοίνικα ή τις παραδοσιακές αράχνες. Τα στολίδια από χαρτί υγείας τα έφτιαχναν οι γυναίκες σε κάθε σπίτι. Καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους, ιδίως κατά τη διάρκεια του χειμώνα, όταν υπήρχε περισσότερος ελεύθερος χρόνος, δημιουργούνταν μπουκέτα λουλουδιών από χαρτί υγείας για να διακοσμήσουν το σπίτι.
Η ξυλογλυπτική γινόταν από ξυλουργούς. Μερικές φορές διακοσμούσαν καθημερινά χρηστικά αντικείμενα (όπως καρέκλες ή κομοδίνα) και πάλι, λόγω της τιμής τους, αυτά προορίζονταν για τα αρχοντικά. Ήταν επίσης πολύ δημοφιλές για τους γλύπτες να δημιουργούν ιερές μορφές – κυρίως για οικιακά ή εξοχικά παρεκκλήσια, αλλά και μικροσκοπικές μορφές που προορίζονταν για οικιακούς βωμούς. Τα ειδώλια του Θλιμμένου Χριστού ήταν ιδιαίτερα δημοφιλή στην περιοχή μας.
1 E. Piskorz – Branekova, Tradycyjne stroje i hafty hrubieszowsko – tomaszowskie, Zamość, 2011, s.49-51