Οι παροιμίες και τα γνωμικά εφαρμόζονται σχεδόν σε κάθε τομέα της ζωής. Μερικές από τις πιο χαρακτηριστικές παροιμίες στην περιοχή μας, αφορούν τους μήνες και την πρόβλεψη του καιρού. Μπορείτε να βρείτε την κατάλληλη για κάθε έναν από τους παρακάτω μήνες του έτους:
Ιανουάριος: “Όταν είναι καλοκαίρι τον Ιανουάριο, είναι χειμώνας το καλοκαίρι γι’ αυτό”,
Φεβρουάριος: “Ο Φεβρουάριος είναι παγωμένος”,
“Μάρτιος”: “Μάρτιος σαν γλάστρα”,
Απρίλιος: Απρίλιος: “Απρίλιος – η πληθώρα που διαπλέκεται: λίγο χειμώνας, λίγο καλοκαίρι”.
Μάιος: “Αύγουστος”: “Η βροντή του Μαΐου ευνοεί τη γονιμότητα”,
Ιούνιος: “Τον Ιούνιο θα αποδειχθεί τι θα μας δώσει ο Θεός ως δώρο”,
Ιούλιος: “Τον Ιούλιο, τον Ιούνιο θα είναι ο μήνας που θα έρθει…”: “Όταν ο Ιούλιος δώσει βροχές, το μακρύ καλοκαίρι θα είναι ακίνητο”,
Αύγουστος: “Όταν τον Αύγουστο φυτρώνουν ρείκια – το φθινόπωρο σύντομο, περνάει γρήγορα”,
Σεπτέμβριος: “Τι πρώτος Σεπτέμβριος, τέτοιο θα είναι το φθινόπωρο”,
Οκτώβριος: “Ο μήνας Οκτώβριος – Μάρτιος η πιστή εικόνα”,
Νοέμβριος: “Ο ήλιος του Νοεμβρίου προαναγγέλλει τον παγετό”,
Δεκέμβριος: “Ο Δεκέμβριος αχλαδιάζει τη γη για τα ζώα και τους ανθρώπους”.
Πολλές παροιμίες είναι διδακτικές ή βαρύγδουπες, όπως: “Ο Δεκέμβριος είναι ο μήνας του Αγίου Πνεύματος”: “η συμφωνία χτίζει, η διαφωνία καταστρέφει” (όταν θέλουμε να πείσουμε κάποιον να συμφιλιωθεί), “το στίγμα στο μάτι του το βλέπεις, αλλά το δοκάρι στο δικό σου δεν το βλέπεις” (αν κάποιος μιλάει αρνητικά για τους άλλους, ενώ ο ίδιος έχει χειρότερα ελαττώματα), “μεγαλύτερη ευτυχία είναι να δίνεις παρά να παίρνεις”, “καμιά δουλειά δεν ατιμάζει” (επαναλαμβάνεται ιδιαίτερα όταν κάποιος αλλάζει σε μια δουλειά χειρότερη από την προηγούμενη), Τα σημαντικότερα από αυτά είναι τα εξής “καμιά δουλειά δεν ατιμάζει κανέναν” (επαναλαμβάνεται ιδιαίτερα όταν κάποιος αλλάζει δουλειά σε μια χειρότερη από την προηγούμενη), “η λιτότητα και η δουλειά κάνουν τους ανθρώπους πλούσιους”, “ο Θεός είναι ανελέητος αλλά δίκαιος” (εννοώντας ότι αν κάποιος έχει κάνει αδικία ή έχει φερθεί άσχημα στους άλλους, είναι βέβαιο ότι θα πάρει εκδίκηση από τον Θεό), “ο καζάνι φωνάζει τον τσαγιερό” (όταν κάποιος προσβάλλει ένα άλλο άτομο, παρόλο που έχουν τα ίδια ελαττώματα), “αυτός με τον οποίο συναναστρέφεται, (το λένε κυρίως οι μητέρες όταν θέλουν να πείσουν τα παιδιά τους να μην συναντήσουν ορισμένα άτομα), “καλύτερα ένα σπουργίτι στο χέρι παρά ένα περιστέρι στη στέγη” (αν κάποιος σκέφτεται να επιλέξει κάτι συγκεκριμένο αλλά λιγότερο ελκυστικό αντί για κάτι πιο ενδιαφέρον, αλλά απίθανο), “όποιος σπέρνει τον άνεμο θερίζει την καταιγίδα” (για ένα άτομο που προκαλεί καυγάδες και στη συνέχεια έχει προβλήματα ως αποτέλεσμα), (για ένα άτομο που προκαλεί καυγάδες και στη συνέχεια έχει προβλήματα ως αποτέλεσμα), “όποιος σκάβει τρύπες κάτω από τους άλλους, πέφτει και ο ίδιος μέσα σε αυτές” (παρόμοιο ρητό, σχετικά με μια προσπάθεια να βλάψει άλλους ανθρώπους), “όπως σε βλέπουν, έτσι σε γράφουν” (μιλώντας για τη σημασία της εμφάνισης και του προσεκτικού ντυσίματος, αλλά και της συμπεριφοράς), “όταν ο άνθρωπος βιάζεται, ο διάβολος χαίρεται” (αν βιαζόμαστε, είναι βέβαιο ότι θα έχουμε πολλά μικροατυχήματα ή αποτυχίες).
Οι πολωνικές παροιμίες έχουν επίσης συχνά σκωπτικό χαρακτήρα: “Wysoki jak popola, głupi jak fasola”, “zła diabli nie wezmą”, (αν κάποιος αποφεύγει ευτυχώς ένα ατύχημα ή μια ασθένεια), “zapomniał wół, jak cielęciem był” (για τους γονείς που επιπλήττουν τα παιδιά επειδή παίζουν), “jajko mądrzejszy niż kura” (όταν ένα παιδί συμπεριφέρεται πιο λογικά από έναν γονέα), “gdzie diabeł nie może tam babę pośle” (μια γυναίκα, που είναι πιο πονηρή από τον διάβολο, μπορεί να βλάψει σε οποιαδήποτε κατάσταση).
Όταν μερικές φορές είναι δύσκολο να περιγράψουμε κάτι, μια παροιμία βοηθάει να περιγράψουμε την κατάσταση: “Όπως ο ράφτης φοράει ό,τι φοράει” (αντιμετωπίζουμε την κατάσταση όσο καλύτερα μπορούμε με τη βοήθεια που έχουμε στη διάθεσή μας), “Το ξυράφι νυχιέται μόνο του” (σε μια δύσκολη κατάσταση βοηθάμε τον εαυτό μας όσο μπορούμε), “Μια φορά μέσα, πάντα έξω” (μερικές φορές η μοίρα μας ευνοεί και μερικές φορές όχι), “Ο διάβολος είναι στην ουρά μας” (όταν δεν μπορούμε να βρούμε κάτι που θα έπρεπε να είναι ορατό).