Στη δράση “Οι Μωμόγεροι” παρουσιάζεται η αναγέννηση της φύσης όταν έρχεται η Πρωτοχρονιά και έχει σκοπό να σατιρίσει και να μιμηθεί τις διονυσιακές τελετές. Το έθιμο του Δωδεκαημέρου, που χάνεται στα βάθη των αιώνων, με τις ρίζες του να φτάνουν μέχρι την αρχαιότητα και τον θεό Διόνυσο, το οποίο διατηρείται και συνεχίζεται κυρίως από τους κατοίκους των χωριών και των περιοχών της Μακεδονίας με ποντιακή καταγωγή.
Ο Μόμος αναφέρεται στη Θεογονία του Ησίοδου ως ο Θεός του γέλιου και της σάτιρας, η προσωποποίηση της μομφής και της κατηγορίας, και λατρεύεται από τους ιερείς του, που ονομάζονται Μόμογεροι. Στη δράση, η ιστορία της Κίττυ Γκότσα αντιπροσωπεύει τον παλιό χρόνο, η οποία προσπαθεί να κλέψει τη νύφη από τον “άντρα” που συμβολικά αντιπροσωπεύει τον νέο χρόνο. Σε κάθε ομάδα έχουμε επιπλέον 12 χορευτές που συμβολίζουν τους δώδεκα μήνες του έτους, ντυμένοι με προβιές, κουδούνια και τύμπανα ή παραδοσιακές φορεσιές. Δίνουν ευχές και κάνουν φασαρία για να αποτρέψουν το κακό, ενώ η νεαρή νύφη είναι σύμβολο της γονιμότητας και της βλάστησης, της υγείας και της μακροζωίας. Η αλλαγή του χρόνου και η αναγέννηση της φύσης συμβολίζονται από τη νύφη, η οποία ερωτεύεται τον νέο γαμπρό και η δράση εναλλάσσεται με την απαγωγή της νύφης μεταξύ της παλιάς Κίτι Γκότσα και του νέου “γαμπρού”. Όλοι οι ρόλοι παίζονται από άνδρες, σύμφωνα με τα πρότυπα της αρχαίας ελληνικής τραγωδίας. Οι Μωμόγεροι κυκλοφορούν ομαδικά στους δρόμους των χωριών, χορεύουν με συγχρονισμένα και συμβολικά βήματα και τραγουδούν κάλαντα και άλλους ευοίωνους στίχους, προσδοκώντας τύχη για το νέο έτος. Όταν δύο ομάδες Momogeroi συναντηθούν, διεξάγουν εικονικό πόλεμο μεταξύ τους μέχρι να νικήσει η μία ομάδα και να υποταχθεί η άλλη.
Στα τέλη του 2016, η Διακυβερνητική Επιτροπή της Σύμβασης για τη Διαφύλαξη της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς, ενέκρινε την πρόταση του Υπουργείου Πολιτισμού και καταχωρήθηκε στον Αντιπροσωπευτικό Κατάλογο της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ανθρωπότητας (UNESCO).
Επίσης, το λαϊκό δρώμενο του “Καλόγερου”, στο οποίο δύο άνδρες τσακώνονται για μια γυναίκα, σκοτώνονται και στη συνέχεια ανασταίνονται με θαυμαστό τρόπο, προμηνύοντας την εαρινή ανάσταση της φύσης, που αποτελεί το κέντρο του ετήσιου εορταστικού και παραγωγικού κύκλου στις αμιγώς γεωργικές περιοχές, έχει πολλές ομοιότητες με τους Μωμόγερους.
Φωτογραφίες: Βασίλης Αυγητίδης