Youthfolklore

Roztocze – μια περιοχή τριών πολιτισμών

Σήμερα, η περιοχή Roztocze βρίσκεται εντός δύο χωρών – της Πολωνίας και της Ουκρανίας. Για πολλούς αιώνες, η περιοχή αυτή αποτελούσε μια συνοριακή περιοχή, αρχικά μεταξύ των πολωνικών Πιάστων και της Halicko-Wlodzimierska Rus’, στη συνέχεια μεταξύ της Μικρής Πολωνίας και της Κόκκινης Ρουθηνίας εντός του Στέμματος, και μετά τις διχοτομήσεις της Πολωνίας, τα σύνορα του αυστριακού και του ρωσικού διαμερίσματος περνούσαν από εδώ. Είναι δύσκολο να γίνει λόγος για εθνική μειονότητα που υπήρχε κάποτε εδώ, καθώς η περιοχή κατοικείτο από 3 θρησκευτικές-εθνικές ομάδες σε περίπου ίσες αναλογίες. Αυτές ήταν οι Ρωμαιοκαθολικοί (οι λεγόμενοι Λατινοκαθολικοί), οι οποίοι αποτελούσαν εθνοτικά μια ομάδα Πολωνών, οι Ορθόδοξοι Χριστιανοί, που ταυτίζονταν με τους Ρουθηνούς, και οι οπαδοί του Ιουδαϊσμού, δηλαδή οι Εβραίοι. Τα χωριά κατοικούνταν κυρίως από Πολωνούς και Ρουθηνούς, σε διαφορετικές αναλογίες – σε ορισμένα χωριά υπήρχαν περισσότεροι Πολωνοί, σε άλλα περισσότεροι Ρουθηνοί. Συνήθως τα χωριά είχαν και μια εκκλησία και μια ορθόδοξη εκκλησία, αλλά αν μια ομάδα αποτελούσε τη συντριπτική πλειοψηφία, τότε το θρησκευτικό κέντρο ήταν ένα. Στις πόλεις, από την άλλη πλευρά, οι Εβραίοι αποτελούσαν την πλειοψηφία ή τη δεύτερη μεγαλύτερη ομάδα από άποψη πληθυσμού. Φυσικά, μεμονωμένες οικογένειες αυτής της ομάδας ζούσαν και στα χωριά. Οι εποχές του πολέμου και της μετεγκατάστασης άλλαξαν εντελώς την εθνοτική σύνθεση της περιοχής μας. Σήμερα, η κύρια ομάδα που ζει στην περιοχή είναι οι Πολωνοί (οι οποίοι συχνά έχουν Ρουθηνούς προγόνους), ενώ οι Ουκρανοί αποτελούν σαφή μειονότητα. Ο εβραϊκός πληθυσμός δεν ζει σήμερα στην περιοχή.

Όπως κάθε παραμεθόρια περιοχή, πρόκειται για μια συγκεκριμένη περιοχή όπου η πολιτιστική ανάμειξη, οι επιρροές αιώνων και οι πολυπολιτισμικές επιρροές οδήγησαν σε φυσικές αλλαγές που μπορούμε ακόμη να διαβάσουμε και να βρούμε τόσο στον πνευματικό όσο και στον υλικό πολιτισμό – γλώσσα, ενδυμασία, κτίρια, εορταστικές και οικογενειακές παραδόσεις. Στην ίδια την πόλη Tomaszów Lubelski, μπορούμε να βρούμε απομεινάρια τριών πολιτισμών: μια παλιά εκκλησία από Πεύκη, μια ορθόδοξη εκκλησία και ένα εβραϊκό νεκροταφείο (κάποτε υπήρχε και συναγωγή, η οποία κατεδαφίστηκε τον Σεπτέμβριο του 1939 από τους Γερμανούς). Σημαντικά σημάδια της πολιτισμικής ανάμειξης μπορούν να βρεθούν στον άυλο πολιτισμό: τραγούδια, περιγραφές τελετουργιών, εορταστική ενδυμασία ή μουσική. Χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι τα ρουθηναϊκά τραγούδια που παραδίδονται από Πολωνούς τραγουδιστές σε εθνογράφους, το έθιμο του θρήνου, χαρακτηριστικό του ρουθηναϊκού πληθυσμού που υιοθετήθηκε από τους Πολωνούς, η χρήση σταυροβελονιάτικων κεντημάτων στις πολωνικές ενδυμασίες, χαρακτηριστικό του ρουθηναϊκού πληθυσμού, ή η χρήση φυσητών γυάλινων χαντρών από γυναίκες διαφόρων εθνοτικών ομάδων, καθώς και το παίξιμο “εβραϊκών” πόλκας από πολωνικά συγκροτήματα. Αυτά είναι μόνο τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα, τα οποία θα μπορούσαν να πολλαπλασιαστούν. Για αιώνες, οι λαοί αυτοί ζούσαν δίπλα-δίπλα, σεβόμενοι και βοηθώντας ο ένας τον άλλον. Στην περίπτωση των Πολωνών και των Ρουθηνών, συχνά γίνονταν μικτοί γάμοι, γεγονός που μπορεί να επιβεβαιωθεί από διάφορες εθνογραφικές μελέτες. Παρόλο που ο εβραϊκός πληθυσμός δεν “αναμειγνύονταν” συνήθως με τη συζυγική έννοια με Ρουθηνούς ή Πολωνούς, η κοινωνική συνύπαρξη ήταν ωστόσο συναινετική. Συχνά, για παράδειγμα, οι “χριστιανοί” γείτονες επισκέπτονταν τους Εβραίους κατά τη διάρκεια του Σαββάτου για να ανάψουν φωτιά ή να εκτελέσουν άλλες δραστηριότητες που οι Εβραίοι δεν έκαναν εκείνη την εποχή. Δυστυχώς, οι εποχές του πολέμου και του εκτοπισμού προκάλεσαν αμοιβαίες βλάβες, συχνά από “ξένους”, οι οποίες διατάραξαν την αμοιβαία εμπιστοσύνη και κατέστρεψαν τη δυνατότητα διαλόγου για πολλά χρόνια.